FORMAS AO LONXE
X. Lois Gutiérrez Faílde
Xuntaremos paxaros sin xeografía
pra xogar cas distanzasManuel Antonio
Para reconstruir esta historia invisible e mesta, a primeira tarefa foi crer. Refacer a traza dun nome e pensar en todas as sendas que a floresta comeu, no fío imposible dos ronseis que se abriron noutra promesa de esperanza. E asumir que é posible. E asumir tamén que pode non selo. “Existe un camiño, ou non existe”, tantea Serres. Eso é todo: crer nesa dialéctica inútil, crer na potencia ilocucionaria e efectiva do acto. Pois que outra cousa une ao mundo co rigor do noso habitar sobre el?
¿Para qué las ciudades? Quizá mi fuente de poesía estaba en el secreto de los bosques intactos, en la caricia de las auras, en el idioma desconocido de las cosas; en cantar lo que dice al peñón la onda que se despide, el arrebol a la ciénaga, la estrella a las inmensidades que guardan el silencio de Dios.
José Eustasio Rivera
(Unha viaxe longa para pensar). De todos os relatos que Iván traía a cada regreso, o meu fascinio acumulábase nas horas mortas que alí pasou en canoas, barcos, barcazas, hoteis ou parques. Todo ese mundo crecendo no lugar que antes fora imaxinado. Agardando que o cálculo permitise unha frecuencia distinta a aquela que marca e fende na superficie a conciencia dun nome, o proxecto dun novo paradiso. Onde a ciencia e o imaxinario acuden a unha forma común. Alí estaba todo o que un quixera atopar. O global concentrado nunha fórmula local, do contínuo ao discontinuo. Lenemente, na marcha da corrente do río, no batuxar da choiva sobre a chapa.
Busco el pasaje entre la ciencia exacta y las ciencias humanas. O, rayano a la lengua, o, rayano al control, entre nosotros y el mundo. El camino no es tan sencillo como lo deja prever la clasificación del saber.
Michel Serres
A ilusión de certa idea de porvir nos nomes que se cruzan ao longo do río, no mapa: Nuevo San Juan, Nueva Tarapacá, Nueva Tarma, Nueva Bélgica, Nueva Manchuria, Nuevo Paraíso, Nuevo Lamas, Nuevo Mundo, Nueva Arica, Nueva Florida, Nueva York, Nuevo Belén, Nuevo Papaplaya, Nueva Esperanza, Nuevo Porvenir, Nuevo Canaan. E logo fora do mapa, claro, aquilo que pensas: Nueva Galicia.
O que apodrece. (Memoria)
Se trata de saber si hay alguien decidido a desplazarse a Bauanisho, para recoger un baua, traerlo a España, plantarlo en lugar adecuado y esperar se convierta en un árbol alrededor del cual podrían establecerse reuniones familiares.
Ramón Roldán
De que existen historias? De que hai historia? Non hai nada neste mundo que escape á universalidade do discurso da historia. Unha abstracción que, paradoxalmente, non conta cos adminículos dos devires locais. Non hai construcción posible alí se non é a partir da matriz universalizante dunha historia máis extensa e conspicua, totalizante. E así o cerco, o límite que neste libro se abre en cada fotografía; como se cada unha fose obra dun tempo que foi e non foi. Como se en cada fotografía se puidese artellar, de xeito adialéctico insisto, o global co local, un nome e o seu suplemento (ou mellor: o seu resto). Xusto: nome e cinza, no sentido máis rabiosamente derridiano. A cifra e o que queda, o que resta. Pero que resta? Que historia se pode rescatar alí?
Hai un aceno de aproximación e extensión do territorio no traballo de Iván Nespereira que me lembra ao relato borgiano do mapa do emperador. En cada nova viaxe un elemento novo de precisión parecía acentuar a escala e reducía o mapa a unha idea. Esta é unha dos milagres que esperta Nueva Galicia na súa condición de posibilidade, no que alberga de solución ante a estrañeza do mundo. Afirmar, con Dewey, que toda idea é un mapa. E nese establecemento sinóptico o libro convírtese nunha solución cartográfica de lugares e realidades arrombadas nese espacio medio, rizomáticoi e fractal, que só pertence a quen o produce, que só pode atesourar o propio fotógrafo. Unha condición mestiza que casa ben co rexistro documental que Nespereira ofrece; máis coma hipótese de certa ontoloxía do afastamento que como garantía dun verismo máis ou menos formalista. Ese espacio ambivalente e paradoxal onde se pode pensar que Pucalpa e Londres compartan a mesma xungla, fora do determinismo do capital, nesa sedosa topoloxía que coa súa natureza estocástica convirte unha árbore ou unha estirpe noutra peza indispensable dese mundo imaxinario da reconstitución e o recordo. Ao ir máis alá do mapa, o nome, a traza, o lugar -antes puntos ou tramas dunha abstracción- vóltanse rigurosamente inestables e reais.
Un viaxeiro circular, ahistórico, infindo percorre o río. Dende o primixéneo fundador do mito ata este home que durme agardando o final da travesía, directo ao desastre. O mesmo viaxeiro.
Seguramente, o máis importante do xesto que produxo este conxunto de imaxes e documentos foi o impulso do ritual. Tomar a acción, a propia experiencia, coma un reflexo do que non resultan feitos senón problemas, preguntas. De aí o ritual, que impregna e socava a parte máis material deste novo estudo sobre as marxes dos fluxos e as mecánicas de produción económica capitalista. O ritual como formalización dun xesto que pertence, inexcusablemente, ao dominio das formas. Un ritual máxico, que non pretende revolver no presente o acto arquetípico, senón que representa o acontecemento que se quere provocar. Un ritual que supón arriscar un lugar, arriscar unha paisaxe, delimitala nun trazo, nunha forma. Nueva Galicia supón así, un ritual, en sí mesmo. Non tanto polo que amosa se non polo que anticipa ou clausura. O seu tempo ten un rexistro que celebra, a partes iguais, o nome e a cifra, a cultura e a natureza, a sospeita e o esquecemento. Arredor da árbore (seringueira, siringo, siringa, rubber, baua: universalmente, Hevea brasillensis) un edificio en ruínas, a extinción do último apelido. Formas ao lonxe que precipitan o retorno do que esquecimos.